Brak podstaw do żądania zwrotu odszkodowania przez ubezpieczyciela – co powinien wiedzieć poszkodowany?

29 maja, 2025

Proces likwidacji szkody często wiąże się z licznymi wyzwaniami dla poszkodowanego. Jednym z nich może być sytuacja, w której ubezpieczyciel, po wypłacie odszkodowania, domaga się jego częściowego zwrotu, powołując się na przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące nienależnego świadczenia lub bezpodstawnego wzbogacenia. Czy takie żądania są zasadne? Przyjrzyjmy się tej kwestii bliżej.

Podstawy prawne, na które powołują się ubezpieczyciele

Towarzystwa ubezpieczeniowe, domagając się zwrotu części odszkodowania, często powołują się na następujące przepisy:

• Art. 405 k.c. – mówiący o bezpodstawnym wzbogaceniu,
• Art. 410 k.c. – regulujący świadczenie nienależne,
• Art. 824¹ k.c. – określający, że suma wypłacona z tytułu odszkodowania nie może przewyższać rzeczywistej szkody, o ile nie umówiono się inaczej.

Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że ubezpieczyciel ma podstawy do żądania zwrotu, ale po dokładnej analizie sytuacji często okazuje się, że są one niejednoznaczne i wymagają indywidualnego podejścia.

Decyzja ubezpieczyciela o wypłacie odszkodowania może mieć charakter wiążący

Podstawowym argumentem przemawiającym przeciwko żądaniu zwrotu odszkodowania jest fakt, że ubezpieczyciel samodzielnie ustalił wysokość świadczenia i dokonał jego wypłaty. W wielu przypadkach decyzja ta może stanowić oświadczenie o uznaniu długu, zwane również właściwym uznaniem długu. W praktyce oznacza to, że ubezpieczyciel potwierdził zasadność wypłaty i może być związany swoją decyzją.

Jednakże każda sprawa wymaga odrębnej analizy, ponieważ możliwe są sytuacje, w których ubezpieczyciel będzie w stanie wykazać, że doszło do błędu lub zmiany okoliczności uzasadniającej żądanie zwrotu części świadczenia.

Czy odszkodowanie może być nienależne?

Aby ubezpieczyciel mógł skutecznie domagać się zwrotu odszkodowania, musiałby wykazać, że wypłacił je nienależnie. Jednak w wielu przypadkach nie ma ku temu jednoznacznych podstaw, ponieważ:

• odszkodowanie było wypłacone w oparciu o zawartą umowę ubezpieczenia,
• ubezpieczyciel samodzielnie określił wartość szkody,
• nie zawsze dochodzi do zmiany okoliczności, które mogłyby podważyć wcześniejsze ustalenia.

Co istotne, art. 411 k.c. może wyłączać możliwość żądania zwrotu świadczenia, jeśli podmiot wypłacający miał świadomość jego nienależności. Skoro więc ubezpieczyciel wydał decyzję o wypłacie odszkodowania świadomie, w wielu przypadkach trudno będzie mu skutecznie domagać się zwrotu.

Podsumowanie – co powinien zrobić poszkodowany?

Jeśli ubezpieczyciel domaga się zwrotu części odszkodowania, warto pamiętać, że:

• odszkodowanie mogło zostać wypłacone zgodnie z warunkami umowy,
• ubezpieczyciel samodzielnie ustalił wysokość szkody i ją zaakceptował,
• decyzja o wypłacie może stanowić uznanie długu i być wiążąca,
• należy dokładnie przeanalizować podstawy żądania zwrotu.

Każda sytuacja wymaga indywidualnego podejścia i oceny, dlatego przed podjęciem jakichkolwiek działań warto skonsultować się z brokerem ubezpieczeniowym lub prawnikiem specjalizującym się w prawie ubezpieczeniowym. Nie każde żądanie ubezpieczyciela jest zgodne z prawem, a poszkodowany nie zawsze ma obowiązek spełnienia takich roszczeń.

POWRÓT