Jak działa PPK i czym różni się od OFE i IKE?

System emerytalny w Polsce przeszedł w ostatnich dekadach wiele reform. Wśród rozwiązań mających zapewnić obywatelom dodatkowe środki na jesień życia znajdują się PPK (Pracownicze Plany Kapitałowe), OFE (Otwarty Fundusz Emerytalny) oraz IKE (Indywidualne Konto Emerytalne).

Choć każdy z tych systemów ma na celu wsparcie przyszłej emerytury, różnią się one zasadniczo w sposobie działania, źródłach finansowania oraz dostępności środków. W artykule wyjaśniamy, jak działa PPK, czym różni się od OFE i IKE, oraz co dzieje się z pieniędzmi w przypadku rezygnacji z uczestnictwa w PPK.

Czym są Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK)?

Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) to dobrowolny system długoterminowego oszczędzania, wprowadzony ustawą z 4 października 2018 roku. Głównym celem PPK jest umożliwienie pracownikom gromadzenia dodatkowych środków na przyszłość, z pomocą pracodawcy i państwa.

Jak działa PPK?

PPK opiera się na systematycznych wpłatach pochodzących z trzech źródeł:

• Pracownik – wpłaca co najmniej 2% wynagrodzenia brutto (może zwiększyć składkę do 4%),
• Pracodawca – dokłada minimum 1,5% wynagrodzenia brutto (możliwość zwiększenia do 4%),
• Państwo – dokłada:
  • 250 zł jednorazowej wpłaty powitalnej,
  • 240 zł rocznie jako dopłatę (przy spełnieniu warunków oszczędzania).

Środki zebrane w PPK są inwestowane przez instytucje finansowe (fundusze inwestycyjne), które są wybierane przez pracodawcę w porozumieniu z pracownikami. Oszczędności są prywatne i przypisane indywidualnie do uczestnika.

Kiedy można wypłacić środki z PPK?

• Po ukończeniu 60. roku życia – 25% środków można wypłacić jednorazowo, a pozostałe 75% w co najmniej 120 miesięcznych ratach (10 lat) – bez podatku Belki.
• Wcześniejsza wypłata – możliwa, ale wiąże się z:
  • utratą dopłat państwa,
  • utratą części składki pracodawcy,
  • obowiązkiem zapłaty podatku.

PPK vs OFE – czym się różnią?

Co to jest OFE?

Otwarty Fundusz Emerytalny (OFE) był drugim filarem systemu emerytalnego, obowiązkowym dla osób wchodzących na rynek pracy po 1999 roku. Środki trafiające do OFE pochodziły z obowiązkowych składek ZUS i były inwestowane na rynku kapitałowym.

W 2014 roku nastąpiła znacząca reforma – część środków z OFE została przekazana do ZUS, a sam system został ograniczony. W 2021 roku planowano likwidację OFE i przekazanie środków na Indywidualne Konta Emerytalne (IKE), ale reforma została zawieszona.

PPK vs OFE – różnice

PPK vs OFE to przede wszystkim różnica między dobrowolnym, nowoczesnym systemem oszczędzania z udziałem pracodawcy, a przestarzałym funduszem, będącym reliktem reformy z 1999 roku.

PPK vs IKE – jakie są różnice?

Czym jest IKE?

Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) to forma dobrowolnego, indywidualnego oszczędzania na emeryturę. Umożliwia ono odkładanie środków bez konieczności płacenia podatku Belki pod warunkiem wypłaty po osiągnięciu 60 roku życia (lub 55, jeśli nabyto prawa emerytalne).

IKE finansowane jest wyłącznie przez oszczędzającego – nie ma tu dopłat pracodawcy ani państwa. Limit wpłat jest ustalany corocznie (w 2024 r. wynosił 23 472 zł).

PPK vs IKE – różnice

PPK vs IKE to porównanie dwóch uzupełniających się systemów – PPK to system premiowany dopłatami, a IKE pozwala gromadzić większe kwoty w pełni indywidualnie, co daje większą elastyczność.

Rezygnacja z PPK – co dzieje się z pieniędzmi?

Choć PPK ma charakter dobrowolny, domyślnie każdy pracownik w wieku 18–55 lat zostaje automatycznie zapisany do programu przez pracodawcę. Można jednak z niego zrezygnować – co zatem dzieje się z pieniędzmi?

Jak zrezygnować z PPK?

Aby zrezygnować z PPK, pracownik musi złożyć pisemne oświadczenie o rezygnacji. Rezygnacja obowiązuje przez 4 lata – potem następuje automatyczny ponowny zapis (chyba że znów złożymy rezygnację).

Co dzieje się ze środkami?

Po rezygnacji:

• Wpłaty ustają, ale dotychczas zgromadzone środki pozostają na koncie PPK i nadal są inwestowane.
• Uczestnik może w każdej chwili:
  • pozostawić środki w PPK do ukończenia 60. roku życia,
  • wycofać środki wcześniej – co wiąże się z:
    • utratą dopłat państwa,
    • 30% wpłat pracodawcy trafia do ZUS (jako składka emerytalna),
    • obowiązek zapłaty podatku Belki od zysków kapitałowych.

Czy warto rezygnować?

Decyzję o rezygnacji należy dobrze przemyśleć. Choć część osób obawia się „zamrożenia” pieniędzy, warto pamiętać, że:

• dopłaty od państwa i pracodawcy zwiększają realne oszczędności,
• środki są dziedziczone – nie przepadają po śmierci uczestnika,
• inwestowanie w PPK odbywa się w funduszach zróżnicowanych wiekowo, co ogranicza ryzyko.

Podsumowanie

Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) to nowoczesny system wspólnego oszczędzania na emeryturę, który znacząco różni się od starszych rozwiązań, takich jak OFE czy bardziej elastyczne, ale indywidualne IKE.

• PPK vs OFE to różnica między przeszłością a przyszłością systemu emerytalnego – OFE traci znaczenie, PPK się rozwija.
• PPK vs IKE to wybór między indywidualną niezależnością a wspólnym systemem wsparcia finansowego.

Rezygnacja z PPK jest możliwa, ale oznacza stratę dopłat i części oszczędności – dlatego zanim się na nią zdecydujemy, warto dokładnie przeanalizować sytuację finansową i plany na przyszłość.

W obliczu niepewności co do wysokości przyszłych emerytur z ZUS, PPK (a także IKE) stanowią cenne narzędzia budowania finansowego bezpieczeństwa na starość – zwłaszcza przy tak korzystnych warunkach jak dopłaty państwowe i pracodawcze.

Urszula Kłało

Broker ubezpieczeniowy