Problematyka ubezpieczania tzw. wraków, czyli pojazdów z przepadku
29 maja, 2025Problematyka przepadku porzuconych pojazdów oraz dalszych konsekwencji nabycia własności przez JST (powiaty oraz miasta na prawach powiatu) na gruncie ubezpieczeniowym od lat budzi liczne wątpliwości i kontrowersje.
Począwszy od skutków na gruncie stricte prawnym, po ustalenie odpowiedniego momentu, tj. początku objęcia ochroną ubezpieczeniową w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia posiadacza pojazdu mechanicznego – tak, by uniknąć kary za brak ubezpieczenia OC. Z kolei Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG) pozostaje w stanie tzw. nieustannej kontroli i skrupulatnie wypełnia powinność weryfikacji zawierania umów obowiązkowego ubezpieczenia OC. Niezależnie od tego, że w znakomitej większości pojazdy z przepadków, z uwagi na swój stan techniczny, nie mogą spełniać swojej funkcji jako środka transportu, obowiązek ubezpieczenia OC istnieje. Nierzadko bywa tak, że polisa OC wykupywana jest przez jednostkę jedynie na kilka dni, bowiem pojazdy takie, z przyczyn ekonomiczno-technicznych, są wyrejestrowywane, a następnie utylizowane.
O ile instytucja przepadku pojazdu z mocy prawa nie budzi większych obiekcji, o tyle przepadek orzekany w drodze postępowania sądowego bywa skomplikowany w skutkach – ale po kolei.
Przepadek pojazdu z mocy prawa
Ustawa Prawo o ruchu drogowym w treści przepisu art. 50a przewiduje przesłanki do usunięcia pojazdów z drogi przez właściwe służby (Policję oraz straż gminną), które wydają stosowne dyspozycje usunięcia pojazdu. Następnie, zgodnie z przepisami rozporządzenia wykonawczego* do nadmienionej ustawy – do zadań organu gminy należy ustalenie właściciela pojazdu i powiadomienie go o terminie właściwym do odebrania pojazdu oraz skutkach jego nieodebrania. Pojazd nieodebrany przez osobę uprawnioną na wezwanie organu gminy w odpowiednim terminie (tj. 6 miesięcy od wydania dyspozycji jego usunięcia) uznaje się za porzucony z zamiarem wyzbycia się i przechodzi na własność gminy z mocy ustawy. Specjaliści z tej materii podkreślają, że mamy tu do czynienia z instytucją nabycia rzeczy porzuconej. Nadto, z uwagi na charakter przejścia własności z mocy prawa, do orzekania o przejęciu pojazdu na własność gminy nie jest uprawniona rada gminy.
*Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22 czerwca 2011 r. w sprawie usuwania pojazdów pozostawionych bez tablic rejestracyjnych lub których stan wskazuje na to, że nie są używane.
Jak to przekłada się na spełnienie obowiązku ubezpieczenia?
Otóż – gmina niezwłocznie po uzyskaniu informacji od zarządzającego parkingiem o nieodebraniu pojazdu przez właściciela powinna zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu mechanicznego. W tym celu zalecany jest niezwłoczny kontakt z brokerem, który udzieli niezbędnego wsparcia. Pamiętać należy, iż sankcja finansowa ze strony UFG za nie zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC PPM znajduje zastosowanie już od 4. dnia luki w ochronie ubezpieczeniowej.
Przepadek pojazdu na podstawie postanowienia sądu
W tym przypadku zastosowanie znajduje przepis art. 130a Prawa o ruchu drogowym, który precyzuje, kiedy pojazd jest usuwany z drogi na koszt jego właściciela. Warto nadmienić, iż usuwanie pojazdów oraz prowadzenie parkingu strzeżonego dla pojazdów usuniętych w przypadkach, o których mowa w art. 130a ust. 1 i 2 przedmiotowej ustawy, należy do zadań własnych powiatu. Z kolei przejęcie pojazdu na własność powiatu następuje na podstawie orzeczenia sądu. Procedura ta jednak rodzi poważne komplikacje z uwagi na specyfikę postępowania cywilnego oraz przepisy ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych w przedmiocie konsekwencji przeniesienia prawa własności pojazdu mechanicznego.
Problemy z terminowym zawarciem obowiązkowego OC PPM
Przeniesienie własności pojazdu, implikujące obowiązek zawarcia umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC PPM, następuje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu o przepadku. A zatem JST, na którą przeniesiona została własność pojazdu, powinna posiadać polisę OC w odniesieniu do tegoż pojazdu ważną już od pierwszego dnia skutków prawomocności. Tymczasem spełnienie tego obowiązku wcale nie jest proste. Często mają miejsce sytuacje, w których jednostka otrzymuje postanowienie o przepadku pojazdu z klauzulą prawomocności już po terminie uzyskania przez orzeczenie przymiotu prawomocności. Orzeczenie sądu o przepadku pojazdu jest bowiem wydawane na posiedzeniu niejawnym i doręczane stronom postępowania z urzędu, natomiast stwierdzenie prawomocności postanowienia następuje dopiero po ustaleniu, że dane orzeczenie zostało skutecznie doręczone wszystkim zainteresowanym (i po upływie terminu na wniesienie środka zaskarżenia). W praktyce polisa OC dla pojazdu z przepadku finalizowana jest przez JST w pierwszym możliwym terminie, a zatem niezwłocznie po doręczeniu przez sąd postanowienia opatrzonego klauzulą prawomocności.
Sytuacja bez wyjścia
Jeśli data uprawomocnienia się postanowienia jest wcześniejsza niż data doręczenia orzeczenia z klauzulą prawomocności, jednostka – bez własnej winy – popada w opóźnienie z zawarciem umowy ubezpieczenia. Nieubezpieczenie pojazdu w terminie skutkuje zaś koniecznością zapłaty kary na rzecz UFG. Wydatkowanie zaś środków publicznych na dodatkowe zobowiązania o charakterze sankcyjnym może zostać zakwalifikowane jako naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Podobnie sytuacja przedstawia się w przypadku, gdy jednostka zawrze umowę ubezpieczenia przed uzyskaniem klauzuli prawomocności, a zatem mamy wówczas do czynienia z wydatkowaniem środków na ubezpieczenie pojazdu, którego właścicielem jeszcze nie stała się jednostka. Błędne koło się zamyka. Nie pozostaje nic innego, jak wyważyć interesy i wybrać tzw. mniejsze zło – a zatem zawarcie polisy jeszcze przed uprawomocnieniem się orzeczenia.
Konkluzja:
- Bez względu na stan techniczny pojazdu (w znakomitej większości pojazdy z przepadku nie nadają się do dalszej eksploatacji), należy przyjmować, że podlega on obowiązkowemu ubezpieczeniu OC.
- Przejęty pojazd jest pojazdem zarejestrowanym i niewycofanym z ruchu, i jako taki podlega obowiązkowemu OC.
- Konieczne jest wyeliminowanie swoistej luki prawnej, polegającej na braku spójności między terminem doręczenia orzeczenia o przepadku pojazdu z klauzulą prawomocności a terminem wynikającym z obowiązku zawarcia umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC tego pojazdu.
Chcesz wiedzieć więcej na temat terminowego ubezpieczenia pojazdów z przepadku? Skontaktuj się z nami – chętnie odpowiemy na pytania. Bądź na bieżąco z najnowszymi informacjami dotyczącymi ubezpieczeń i ochrony swoich interesów!
Emilia Sobierajska
Radca prawny | Broker ubezpieczeniowy
